Over dit initiatief

In opdracht van het Platform WO2 heeft het NIOD invulling gegeven aan het project De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s. Het project is ontstaan vanuit de opvatting dat in de huidige samenleving, die steeds meer op visualisering is gericht, foto’s sterk tot de verbeelding spreken. Nu de periode van oorlog en bezetting steeds verder van ons af komt te staan, zijn het vooral de beelden die het verleden zichtbaar en voorstelbaar maken. Uitgangspunt van het project was het stimuleren van publieksparticipatie. Het Nederlandse publiek, jong en oud met een zo groot mogelijke diversiteit aan achtergronden, werd aangespoord op uiteenlopende wijzen deel te nemen door mee te denken over foto’s die de oorlogsgeschiedenis treffend in beeld brengen en door foto’s uit eigen bezit aan te dragen.

Vanuit de gedachte dat omgang met de lokale geschiedenis – ‘de oorlog om de hoek’ – het historisch bewustzijn bevordert en betrokkenheid stimuleert, is in de honderd foto’s- campagne bewust voor een regionale benadering gekozen. De provinciale campagne werd zo de belangrijkste pijler van het project, waarbij foto’s uit de regio centraal staan. Elke provincie stelde een eigen ‘provinciale werkgroep’ samen om op zoek te gaan naar de vijftig meest aansprekende WO2 foto’s. Met het tonen van een persoonlijke fotokeuze gaf in november 2019 in elke provincie de Commissaris van de Koning het startsein van de zoektocht naar oorlogsfoto’s. Inwoners van de provincies werden gevraagd mee te denken over foto’s die de oorlogsgeschiedenis treffend in beeld brengen. Gedurende twee maanden zijn de provincies op zoek gegaan naar oorlogsfoto’s. Erfgoedinstellingen, historische verenigingen en oorlogs- en verzetsmusea raadpleegden hun fotocollecties, terwijl inwoners uit de provincie gevraagd werden hun fotoalbums door te nemen op aansprekende fotokiekjes. Ook werden er verspreid over de provincie publieksbijeenkomsten georganiseerd. De regionale omroepen in Nederland riepen hun kijkers en luisteraars op privéfoto’s in te inbrengen, of stimuleerden na te denken over aansprekende foto’s van de Tweede Wereldoorlog. Bekijk hier per provincie de persarchieven.

Elke provincie heeft uiteindelijk een selectie van 50 foto’s samengesteld: de visuele canon van de eigen provincie tijdens de jaren van oorlog en bezetting. Tijdens een publieksbijeenkomst op 15 januari 2020 presenteerde elke provincie de keuze van 50 provinciale oorlogsfoto's. Tezamen vormden deze beelden de visuele oorlogsgeschiedenis van de provincie. Het publiek koos vervolgens welke foto’s uit de betreffende provincie werden meegenomen naar het nationale overzicht van beelden, waaruit een breed opgezette jury, een mix van leken en deskundigen onder leiding van mevrouw Khadija Arib, een weloverwogen keuze van 100 foto’s maakte: De Tweede Wereldoorlog in 100 foto’s. Bij de samenstelling is nadrukkelijk ook aandacht gevraagd voor de (beeld-)geschiedenis van Nederlands-Indië, De Antillen en Suriname.

Door het succes van het project ontstond al spoedig de behoefte om naast een online expositie ook een fysieke tentoonstelling samen te stellen. Echter, als gevolg van het uitbreken van de coronapandemie kon de voorgenomen bekendmaking van de 100 foto’s in de vorm van de opening van de tentoonstelling in de entreehal van de Tweede Kamer - die door NOS tv live zou worden uitgezonden - geen doorgang vinden. Besloten werd de bekendmaking van de honderd foto’s wel te laten plaatsvinden. Dit gebeurde op 4 mei via de website en ’s avonds zond de NOS een thema-programma over het project uit. Tevens lag vanaf die dag het boek De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s in de winkels.

Omdat veel activiteiten vanwege de corona-crisis niet door konden gaan is de social mediacampagne ’Dit is mijn foto van de Tweede Wereldoorlog’ tot stand gekomen. Vanaf 18 april 2020, in aanloop naar de bekendmaking van de honderd foto’s, werd via de sociale mediakanalen Instagram, Facebook en Twitter iedere dag minstens één filmpje van een ‘Bekende Nederlander’ gedeeld, die in ongeveer één minuut toelichtte welke foto voor hem of haar een bijzondere betekenis had. Deze video’s werden ruimschoots gedeeld door betrokken (provinciale) instanties. De BN’ers met hun grote social media-netwerk zorgden ervoor dat een enorm bereik werd gerealiseerd. Bekijk hier alle video’s.

Vanwege de versoepeling van de coronamaatregelen kon de fysieke expositie eind september 2020 alsnog geplaatst worden in het gebouw van de Tweede Kamer. De opening was op 25 september 2020. Op die dag werd herdacht dat precies 75 jaar geleden de Tweede Kamer voor het eerst na de Duitse bezetting weer bijeenkwam. Een extra set van de expositie De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s was van september 2020 tot februari 2021 te zien in het Verzetsmuseum Amsterdam. De expositie staat, vanaf eind mei 2021 tot onbepaalde tijd, opgesteld in het Bevrijdingsmuseum Zeeland.

De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s was een project in het kader van 75 jaar vrijheid dat werd uitgevoerd door het NIOD, in opdracht van Platform WO2, en mede mogelijk is gemaakt door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het vfonds.

Platform WO2 is een netwerkorganisatie waarin de volgende organisaties samenwerken: