Zaandam, 25 februari 1941

Van de slechts zes bekende foto’s van de Februaristaking komen er vier uit Zaandam. Ze zijn gemaakt door het kruideniersechtpaar Wijdenes, vanuit het geopende raam van hun bovenwoning aan de Hogendijk (nu Dam) en kwamen terecht in een familiealbum, waar ze pas in 2016 werden ontdekt.

De Februaristaking begon op 25 februari 1941 in Amsterdam, als protest tegen de jodenvervolging. In de loop van die dag bereikten berichten over de staking de omliggende plaatsen en leidden daar tot volksoplopen, zoals op deze foto vastgelegd. In met name Haarlem, Hilversum en de Zaanstreek werd de volgende dag ook het werk neergelegd, waarbij de deelname in de Zaanstreek het meest massaal was. De Duitsers, onder persoonlijke leiding van SS-kopman Hanns Albin Rauter, reageerden met harde hand. Auto’s vol militairen joegen de stakers uiteen en er werd geschoten, waarbij slagersknecht Jan Keijzer dodelijk werd getroffen. In de dagen daarna verliep de staking.

De Februaristaking leidde ertoe dat de bezetter de fluwelen handschoenen van de eerste oorlogsmaanden uittrok. Repressie en snelle nazificatie van het openbare leven maakten van Nederland een genadeloze dictatuur en Zaandam werd nog geen jaar later als eerste gemeente ‘judenfrei’ verklaard.