Zaandam, september 1945

Het Amerikaanse vliegtuig ‘Betty Jane’ wordt maandag 11 september 1944 op een missie bij Hannover geraakt door afweergeschut en keert direct terug. Ondanks het gebrek aan vermogen draait de motor door, maar langzamerhand verliest het toestel hoogte. Boven de Zaanstreek besluit piloot Merril Olson dat de bemanning het vliegtuig moet verlaten. De negen parachutisten worden opgevangen door de bevolking en verzetsmensen die hen in veiligheid weten te brengen.

De Duitsers hebben echter de parachutes ook gezien en eisen dat de mannen worden uitgeleverd. Als dit niet snel genoeg gebeurt, fusilleren ze op 13 september 1944 drie leden van het verzet: J.P. de Barbanson, H.A. Groenendijk en P. Hartog, alsmede drogist G. Verdonk die een parachute van de ‘Betty Jane’ heeft verborgen. Ook dreigt Höhere SS- und Polizeiführer, Hanns Albin Rauter, willekeurig honderdvijftig mensen in de Zaanstreek op straat dood te schieten als de bemanning niet snel wordt uitgeleverd. In overleg met het verzet besluiten daarop drie Amerikanen zichzelf aan de Duitsers uit te leveren. De hele bemanning overleeft de oorlog.

Op de foto worden de vier gevallenen nog herdacht met een geïmproviseerd gedenkteken. Op de lege velden in de achtergrond verrees vanaf de late jaren ’50 de Zaanse Schans. Geheel links is, achter pakhuis ‘De Haan’, molen ‘De Os’ zichtbaar.

De huidige gedenksteen (die overigens niet helemaal op de juiste plaats staat) werd op 4 mei 1949 onthuld door wethouder M.J. Hille van Zaandam. Het monument is geadopteerd door het nabijgelegen Sint Michaël College.